مراقبه | مانترا چیست؟ + انواع مانترا و کارکردهایشان

چند سال پیش استاد یوگامون تو کلاس آهنگی رو با صدای بلند پخش کرد. خوانندۀ آهنگ خانومی بود که با لحن خاصی کلمات نامفهومی رو می‌خوند. در ادامه آهنگ هم‌گروهی‌های او شروع هم شروع به هم‌خوانی کردن. همین طور که داشتم دقت می‌کردم ببینم آهنگ به چه زبانی داره خونده می‌شه، یک دفعه استادمون گفت: «بچه‌ها اصواتی که می‌شنوین رو با آهنگ هم‌خوانی کنین. اگر هم متوجه کلمه‌ای نمی‌شین اشکالی نداره، فقط به اون گوش بدین.» برای من هم مثل الانِ شما این سوال به وجود اومد که «اون دیگه چه سبک موسیقی بود؟» که در انتهای کلاس استاد گفت که این موسیقی که شنیدین یک مانترا Mantra بود.

شما هم احتمالا تا بحال فایل‌های صوتی را شنیده‌اید که در آنها اصوات و یا کلماتی را به زبان خاص بیان می‌‌کنند و یا کسانی را در فیلم‌های شرقی دیده‌اید که جایی نشسته‌اند و با چشمان بسته کلماتی را ادا می‌کنند. این فایل‌ها بنا به کلمات و اصواتی که در آنها ادا می‌شود کاربردهای متفاوتی دارند.

در این نوشته من قرار است از مانتراها بگویم. از تعریف مانترا شروع کنم، با اثرات روحی و معنوی آن ادامه بدهم و در پایان تعدادی از مهمترین مانتراها را معرفی کنم.

 

مانترا چیست؟

مانترا در لغت هجا، کلمه یا گروهی از کلمات به زبان سانسکریت است که گفته می‌شود دارای ارزش معنوی هستند. ریشه سانسکریت آن از  دو جزء  man به معنی فکر کردن و tra از ریشه تِری به معنی آزاد شدن از دنیای مادی است. مانتراها امواج انرژی روحانی و شفابخشی را در خود دارند. این امواج علاوه بر ایجاد تمرکز کمک می‌کنند تا انرژی نهفته در درون انسان آزاد شود و فرد از موانع حواس عبور کرده و به درک و شناخت حقیقت برسد.  در هندوئیسم اعتقاد بر این است که کریشنا (خداوند) جهان را تا حدودی از لرزش صداها آفریده است.

 

اثرات مانترا چیست؟

تکرار همیشگی مانترا آرامش درونی و شعف را برایمان به ارمغان می‌آورد. این کار در بهبود تمرکز، آرام‌کردن ذهن و آرامش سیستم عصبی موثر است. اثر این بی‌ذهنی آزاد شدن ذهن از قید ‌و بند فکر‌کردن است. برخی مانتراها ساختار نحوی و معنای تحت اللفظی دارند، در حالی که برخی دیگر اینگونه نیستند. قدیمی‌ترین مانتراها در هند و حداقل ۳۰۰۰سال پیش متولد شده‌اند. ساده‌ترین مانترا (Aum, Om) که به عنوان مانترا عمل می‌کند. در اشکال پیچیده‌تر، مانتراها عباراتی ملودیک با تفسیرهای معنوی مانند تمایل انسان به حقیقت، واقعیت، نور، جاودانگی، صلح، عشق، دانش و عمل، فراخوانی خود برترمان، پرستش الهی و احترام به معلمان معنوی هستند. بعضی از مانتراها که معنای واقعی کلمه‌ای ندارند، از نظر موسیقی معنادار هستند.

 

 

 

۷ نکته که در تمرین مانترا باید به آن توجه کنیم

 ۱_ باور و ایمان قلبی :

مانترا زمانی موثر است که با باور و ایمان قلبی به خدا و نیروی الهی و نور، یا هرچه می‌نامیمش انجام شود، مانترا را مکانیکی تکرار نکنیم. آن را با احساس تکرار کنیم.

۲_تعداد مشخص

مانترا لازم است که با تعدادی مشخص تکرارشود. برای شروع می‌توانیم با تعداد کمی تکرار کنیم و به مرور و هفتگی تعدادی به آن اضافه کنیم. لازم است بدانیم که نباید در تکرار مانترا افراط کنیم چون می‌تواند انرژی ما را بیش از حد تحملمان بالا ببرد و ما را از تعادل خارج کند.

۳_ نظم

در تکرار مانترا نظم بسیار مهمتر از تعداد مانترا است. در صورتی که روزی یک مالا _۱۰۸ دور _ مانترا را تکرار کنیم بهتر است تا اینکه در روزهای متفاوت تعدادی نامعلوم را تکرار کنیم. ما در این مسیر به تمرین پیوسته و منظم نیاز داریم. (مالا: تسبیحی است با ۱۰۸ دانه که با آن مانترا می‌گویند). گرچه حتی تکرار کمی مانترا در روز می‌تواند موثر باشد، ولی نتیجه مانترا معمولا به سادگی به دست نمی‌آید و نیاز به تمرین جدی و نظم دارد.

۴_ آگاهی از معنی

هر مانترا مربوط به یک جلوه الهی از خدا است. مثلا مانترای شیوا Shiva (خداوند، روح کیهانی) مانترا و نام اوست. زمانی که مانترای مربوط به یک جلوه را تکرار می‌کنیم لازم است که با آگاهی از معنی آن باشد_ مگر اینکه مانترا بی‌معنی باشد.

۵_ روشهای مختلف استفاده کردن

برای تکرار مانترا روش‌های متفاوتی وجود دارد. بهترین روش آن تکرار ذهنی است و نه با صدای بلند. ممکن است زمانهایی باشد که ذهنمان آشفته است می‌توانیم چند بار مانترا با صدای بلند تکرار کنیم و به مرور به تکرار ذهنی برسیم.

۶_ تعداد دفعات تکرار 

برای تکرار مانترا می‌توانیم از مالا استفاده کنیم اما ضروری نیست. ۱۰۸ عدد مهمی در تکرار مانترا و بسیاری از موارد دیگر است. روش شمارش مانترا با مالا به صورت ساده این است که با هر مانترا یک دانه را رد کنیم تا به آخرین دانه مالا برسیم، وقتی به آخر رسیدیم دانه وسط یا همان شیخک تسبیح را رد نکنیم بلکه دور بزنیم و برگردیم.

۷_ تغییر ندادن مانترا

لازم است بدانیم که مانتراها، به خصوص مانتراهای رهایی را نباید عوض کنیم_حداقل برای مدت طولانی چند ساله_ مگر اینکه گورو (استاد) شایسته ااینطور تشخیص بدهد. تغییر مانترا اینکار نه تنها نتیجه مناسبی نخواهد داشت، بلکه ممکن است به ما آسیب بزند و ما را از تعادل خارج کند.

مانتراها چطور تکرار می‌شوند؟

مانتراها به سه روش تکرار می‌شوند:

• کلامی با صدای بلند

•  زمزمه

• در ذهن

اگر هنگامی که آگاهی‌مان به درون می‌رود، چرت نزنیم یا توجه‌مان از مانترا منحرف نشود که در تمرین ذهنی بسیار اتفاق می‌افتد، تکرار ذهنی مانترا بسیار قوی عمل می‌کند. در سنت تاکید بر تکرار ذهنی مانترا است ولی اگر تمرکز نداشتیم، می‌توانیم مانترا را زمزمه کنیم. طوری که صدا فقط به گوش خودمان برسد. اگر این روش هم نتوانست پراکندگی ذهنمان را جمع کند، با صدای بلند مانترا را تکرار کنیم. بعضی از افراد حتی با صدای بلند هم قادر نیستند حواس خود را جمع کنند. در اینگونه موارد، باید از سمبل‌های روانی و یا یانترا (Yantra)  استفاده کرد.

 

سمبل روانی و یانترا چیست؟

یانتراها اشکال هندسی شامل تصویر گل، مثلث، دایره و مربع هستند.  سمبل می‌تواند نقطه، شکل یا تصویری باشد که توجه‌مان را جلب می‌کند. در زیر یک نمونه یانترا گذاشته‌ام که ببینید. سمبل می تواند تصویری باشد که احساس نزدیکی و راحتی با آن داشته باشیم یا نمادی باشد که به حالات مثبت و منفی ذهن اشاره نکند، خنثی باشد. سمبل حتی می‌تواند تصویر استاد ما که منبع الهام ما است هم باشد.

سوامی جی (Radha Soami Ji) این تعبیر را برای سمبلهای روانی دارد. « پرنده ای که روی اقیانوس پهناور پرواز می‌کند و دنبال جایی می‌گردد که کمی استراحت کند. چوبی شناور می‌بیند، روی آن استراحت می‌کند و دوباره به پرواز در می‌آید. بعد از استراحت دوباره پرواز می‌کند، ولی موقعیت آنرا برای بعدها بیاد می‌سپارد». این مثال خوبی برای استفاده از یانترا بصورت سمبل روانی است. مانترا تبدیل به ذهن می‌شود و ذهن مانند پرنده‌ای روی اقیانوس پرواز می‌کند. اقیانوس تبدیل به آگاهی می‌شود و در این اقیانوس ذهن نیاز به نقطه‌ای برای تکیه گاه دارد تا از دریافتهای حسی دور شود. یانترا مانند چوب شناور روی اقیانوس پهناور است. زمانی که ذهن از سیر در مسیر ناشناخته خسته می‌شود، می‌تواند روی چوب شناور بنشیند، استراحت کند و دوباره به پرواز خود ادامه دهد.

تنها تکرار ذهنی یا زبانی مانترا کافی نیست. باید به مانترا جهت داد و هدفی را با آن نشانه گرفت. مانتراهای مختلف برای اهداف مختلفی استفاده می‌شوند. مانند سلامتی، شفا، هوش و خرد و اهداف متفاوت دیگر. تعدادی از مانتراهای مهم را که بسیار موثر و قدرتمند هستند را اینجا معرفی می‌کنم و لینک می‌دهم تا بتوانید موزیک آنرا هم دانلود کنید. شما می‌توانید بر اساس شهود و حس درونی خودتان از آنها در موقعیتهای مختلف زندگیتان استفاده کنید.

 

معرفی هفت مانترای قدرتمند

• مهامریتونجایا Mahamrityunjaya

•  مانترای هارا هارا هارا هارا ماهادوا Hara Hara Hara Hara Mahadeva

• مانترای گایاتری Gayatri mantra

• مانترای پراناوا Pranava mantra اُم om 

• اوم ناما شیوایا Om Namah Shivaya

•  اِجای اِلای Ajai Alai

• سوهام Soham

 

همانطور که دیدید ساختار مانتراها، کارکرد، اهمیت و انواع آنها با توجه به مکتب و فلسفه همان آیین متفاوت است. شما هم می‌توانید بر اساس ارتباطی که با موسیقی، کلام و کارکردی که می‌خواهید مانترای مناسب خودتون را انتخاب کنید و در زمان یوگا کردن یا مراقبه استفاده کنید. من در زمان‌هایی که صدای ذهنم بلند است و نمی‌تونم با خودِبرترم برای تصمیماتی ارتباط بگیرم مانترایی را در اتاقم با صدای بلند پخش می‌کنم. بعد هم با آن مراقبه می‌کنم. خیلی سال است که هر موزیکی را گوش نمی‎کنم. می‌تونید در زمان کار کردن و حتی پیاده‌روی و ورزش کردن هم به این مانتراها گوش بدید. درست است که این طرز استفاده کارکرد مانترا را کامل نمی‌کند اما حداقل بی‌ذهنی به شما می‌دهد. این موزیک‎ها می‎تواند جایگزین مناسبی برای موزیک‌های امروزی باشد. کلام وقتی با موسیقی ترکیب می‌شود در ضمیر ناخوداگاه بیشتر اثر می‌گذارد. این یعنی لازم است که مراقب گوش‌های بدن فیزیکی‌مان باشیم.

شما هم اگر مانترایی قدرتمند سراغ دارید که در این لیست نیست را به من معرفی کنید تا به لیست اضافه کنم.